کتاب تئوری بنیادی موسیقی

درباره مؤلف

پرویز منصوری در سال ۱۳۰۳ متولد شد. او یادگیری موسیقی را با ویولن ایرانی نزد موسى نی داوود آغاز کرد سپس به هنرستان موسیقی رفت و نزد حسین ناصحی به فراگیری آهنگسازی پرداخت او برای ادامه تحصیل در رشته آهنگسازی به اتریش رفت و بیش از ده سال در آن کشور به فراگیری موسیقی اشتغال داشت و با درجه دکتری فارغ التحصیل شد. منصوری پس از بازگشت به ایران از طریق ،آموزش نوشتن و ترجمه به ترویج موسیقی پرداخت. او یکی از تأثیر گذارترین استادان و پیشگامان آموزش و گسترش موسیقی علمی در ایران محسوب می شود

منصوری سالها در هنرستان عالی موسیقی به تدریس مشغول بود. بسیاری از موسیقی دانان و نوازندگان برجسته کنونی از شاگردان وی به شمار میروند. از منصوری کتابها و مقالات متعددی در زمینه ،آموزش نقد و بررسی موسیقی منتشر شده که از جمله میتوان به اینها اشاره کرد:

چگونه خوب بشنویم؛

هارمونی تحلیلی؛

سازشناسی؛

کاوشی در قلمرو موسیقی ایرانی؛

و...

کتاب تئوری بنیادی موسیقی مشهورترین اثر او است و در سال ۱۳۷۱ به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

پرویز منصوری در آذرماه ۱۳۹۰ در ۸۷ سالگی درگذشت.

پیشگفتار

دوست من تئوری خاکستری است اما درخت جاودان زندگی سبز است.

درست است که روند پویایی و دگرگونی زندگی و عمل در هیچ حد و حصری نمی گنجد. از هیچ اصل و حکم از پیش ساخته ای پیروی نمی،کند و لذا محک درستی هر اصل و حکمی خود زندگی ،است ولی روند رشد درخت سرسبز زندگی از دانش و بینش تئوری بی نیاز نیست.

تئوری چکیده تجربه و عمل ،است معرفت بر انبوه جنبه های گوناگون واقعیت است نتیجه بررسی نظام درونی ،پدیده ها و رهیافت به قانونمندی آن هاست؛ به کار بردن تئوری در واقع چیزی جز سود جستن از زندگی و عمل گذشته نیست گاهی به نظر میرسد که تئوری و عمل در تعارض با یکدیگر قرار دارند ولی خود این تعارض نیز بخشی از روند زندگی است؛ این دو یکدیگر را تکمیل میکنند چنان که نادیده گرفتن یا دست کم گرفتن یکی از آنها - چه در علم و چه در هنر - در نهایت برای سرسبزی و باروری درخت زندگی زیانبار است.

رابطه دو مقولۀ تئوری و عمل در کتاب موسیقی نیز همان اهمیتی را دارد که مثلاً فیزیک یا مکانیک میبینیم نوازنده ای که به شیوه سنتی یعنی بدون آگاهی از تئوری ،موسیقی به نواختن ساز می پردازد مانند تعمیر کاری است که کورکورانه و بدون آشنایی با علم مکانیک و محاسبات ریاضی و روابط اجزای ساختمان یک اتومبیل می کوشد آن را تعمیر کند و در این کار دستمایه او چیزی جز مشاهدات و آموخته های فردی نیست. البته کسب مهارتهای فردی از راه آزمایش و خطا و ممارست و پشتکار تا حدی میسر اما آنچه موجب سرعت و عمق یادگیری میشود بهره گیری از تئوری است آموزش تئوری اگر مقدمه و ملازم عمل باشد گذشته از صرفه جویی در زمان یادگیری اشراف بر همه جوانب موضوع کار و روشن بینی در عمل را هم در پی دارد به عبارت دیگر تئوری روند آموختن عمل را آسانتر و کوتاهتر می سازد و البته در پرتو عمل تئوری نیز دیگر آن قدر دشوار و تاریک به نظر نمی آید.

کتاب حاضر که در واقع ابزاری است برای آموزش مبانی تئوری بنیادی موسیقی با توجه به آنچه دربارۀ اهمیت تئوری گفته شد نوشته شده است و به این امید که هنرجویان و دوستداران موسیقی را با مبانی دانش امروزی موسیقی آشنا کند و در نهایت سهمی اعتلای موسیقی ما داشته باشد.

بنای نگارش این کتاب بر این پایه نهاده شده است که همه از استاد موسیقی گرفته تا خواننده ای که کمترین دانشی از موسیقی ،ندارد بتوانند از آن بهره مند شوند ولی البته شرط خواننده نا آشنا این است که گذشته از هوش متوسط علاقه موشکافانه ای هم به فراگرفتن پیچیدگیهای تئوری موسیقی همراه با پشتکار فراوان داشته باشد. از سوی دیگر، نویسنده خواننده ای را هم در نظر داشته است که فراگیری موسیقی را تا مراحل عالیتر و حتى مرحله استادی پیموده ولی در میان راه گسستگی هایی برایش پیش آمده و درک برخی نکته ها یا پیوند دادن برخی مطالب را کم یا بیش مهمل گذاشته و به دست فراموشی سپرده است.

از این گذشته نویسنده کوشیده است تا آنجا که میسر است خواننده این کتاب را از مراجعه به استاد بی نیاز سازد به عبارت دیگر این کتاب نوعی خود آموز است. برای رسیدن به این هدف در نگارش این کتاب قواعدی رعایت شده است که اهم آنها از این قرارند: جهت خرید کتاب موسیقی کلیک کنید

( ۱ ) در توضیح و تشریح هر نکتۀ تئوریک تا آنجا که امکان داشته اشاره ای به سیر تحول آن شده است این اشاره ها پاسخی است به پرسش آن عده از خوانندگان که در برابر هر قاعده ای شاید) برای فراگیری عمیق تر از خود می پرسند چرا چنین است؟» از سوی دیگر از آنجا که این اشاره ها ممکن است از حوصلهٔ برخی دیگر از خوانندگان بیرون باشد و موجب پاره شدن رشته کار آنها ،شود توضیحات اضافی را با حروفی متمایز از متن اصلی چاپ کرده ایم تا خواننده بتواند با خیال راحت از مطالعهٔ آنها چشم پوشی کند.

( ۲ ) در میان فصلهای ،نخستین و نیز در پایان همه فصلها، پرسشها و تمرین هایی آورده شده است چنان که خواننده ناگزیر است در نوشتن پاسخ آنها نه از حافظه بلکه از اندیشۀ خود یاری بگیرد هرگاه خواننده به پاسخ درست برسد میتواند  مطمئن باشد که مطلب را درست دریافته است. بدیهی است اگر نتواند پاسخ پرسشها را بنویسد یا از درستی پاسخ خود مطمئن نباشد ناگزیر باید مطلب را مرور کند از این ،گذشته پرسشهای فصل اول به صورتی تنظیم شده اند که خود پرسشهای بیشتری را از استادان و مدرسان برانگیزند.

(۳ ) استادان موسیق در بررسی کتاب خواهند دید که فصلهای دوازده گانۀ آن را به سه بخش می توان تقسیم کرد فصلهای یکم تا ششم را می توان بخش نخست» نامید که هر هنرجویی با به پایان بردن آن کمابیش با همۀ مطالب نظری که استادان مدارس و آموزشگاههای موسیقی در این سرزمین تدریس میکنند - البته به جز میزانهای لنگ و یکی دو مطلب دیگر - آشنا خواهد شد. فصلهای هفتم تا دهم (بخش دوم) حاوي مطالبی است که هرگاه هنرجو قصد آگاهی از مطالب عالیتری را داشته باشد میتواند از آنها سود ببرد از سوی دیگر با فرا گرفتن مطالب این فصلها آگاهی خواننده از محتوای فصلهای نخستین گسترده تر و ژرف تر خواهد شد به هر حال محتوای این فصلها را ،نیز گرچه استادان کمتر به آنها می پردازند باید در قلمرو تئوری بنیادی موسیق به شمار آورد آخر این که در فصلهای یازدهم و دوازدهم (بخش سوم) مطالبی به صورت مقدمه ای بر علم هماهنگی هارمونی) آمده است هدف فصل دوازدهم نشان دادنِ این مطلب است که «هارمونی» چگونه چیزی است و در آن چگونه باید کار و تمرین کرد. (۴ در این کتاب تشریح مطالب به نحوی است که لازم نیست خواننده آنها را طوطی وار از بر .کند همه چیز را باید به یاری اندیشه و محاسبه و بررسی چند جانبه فراگرفت از سوی دیگر طبیعی است که هنرجو ممکن است در جایی نکته ای از فصلهای گذشته را فراموش کرده باشد؛ به این دلیل کتاب گاهی خواننده را به جای مشخصی در یکی از فصلهای گذشته که مطلب مورد بحث شکافته شده است باز می گرداند یا در فصلهای نخستین او را به جای دیگری در فصلهای بعدی راهنمایی میکند

در هر حال کوشش نویسنده بر این بوده است که کتاب تئوری بنیادی موسیقی را تا آنجا که میتواند آموزنده و سودمند تنظیم و تألیف کند؛ اگرچه یقین دارد در رفع کمبودها از لطف دوستان و مردم صاحب نظر بی نیاز نیست.

کوشان بوک : https://kushanbook.ir